Column in eigenWijs, tijdschrift voor pedagogisch medewerkers
‘Als we onze kinderen echt willen helpen moeten wij ouders onze verwachtingen bijstellen over hoe hard kinderen moeten werken. En we moeten scholen stichten die meer eisen stellen aan onze kinderen.’ Dat schrijft columnist Thomas Friedman in de Volkskrant/New York Times. Te veel ouders en kinderen nemen onderwijs niet serieus, vindt hij. Kinderen slagen bovendien te gemakkelijk: ‘als ze maar kunnen aantonen dat ze ademen.’
Er zijn ook anderen geluiden. ‘Als we van onze kinderen houden en willen dat het goed met ze gaat, dan moeten we ze méér tijd gunnen om te spelen, in plaats van minder.’ Dat schrijft evolutiepsycholoog Peter Gray in 360 Magazine. ‘Ga toch spelen’ is de kop boven zijn artikel. Beleidsmakers duwen ons juist de andere kant op, beweert hij. Meer scholing, meer testen, meer begeleiding door volwassenen en minder gelegenheid om in alle vrijheid te spelen. Gray: ‘En zonder de vrijheid om te spelen en te ontdekken zullen ze nooit de sociale vaardigheden aanleren die hen bekwamen in het volwassen zijn.’
Twee tegengestelde meningen, maar allebei zijn ze waar.
Hoe gun je kinderen vrijheid zonder druk? En hoe zorg je dat ze die vrijheid benutten om creatief te zijn, om initiatieven te nemen, om fysieke en sociale vaardigheden te ontwikkelen? Kortom, om leergierig te zijn? Meer dan 85 procent van de Amerikaanse kinderen scoorde in 2008 lager op een creativiteitstest dan kinderen in 1984. Het onderwijs neemt kinderen hun spel af, is Grays conclusie.
Leraren zouden eens een kijkje moeten nemen in de kinderopvang. Want is dat niet de pedagogische opdracht van de kinderopvang? De ontwikkeling van kinderen bevorderen door middel van spel. Uit veel onderzoek is gebleken dat mensen het creatiefst zijn wanneer ze volkomen opgaan in het spel, wanneer ze het gevoel hebben dat ze iets doen enkel en alleen omdat het leuk is. Natuurlijk gaat dat nog niet overal en altijd goed in de kinderopvang. Natuurlijk is de ene pedagogisch medewerker beter dan de andere in het stimuleren van kinderen zonder te pushen, motiveren zonder over te nemen.
Kunnen de ideeën van Friedman (hogere eisen) en die van Gray (meer vrijheid) samengaan? In het onderwijs zal dat wel moeten. Totale vrijheid leidt tot lamlendigheid. Dat blijkt uit de mislukking van onderwijsconcepten die ervan uitgaan dat ieder kind vanzelf tot leren komt.
Eisen stellen moet dus. Dat begint al in de kinderopvang en de buitenschoolse opvang. Opruimen van je eigen rommel, afspraken nakomen, rekening houden met elkaar, verantwoordelijkheid voor je omgeving. Dat wil zeggen dat we kleine kinderen niet als prinsjes en prinsesjes behandelen. Maar wel als wat ze zijn: kinderen.
